Өзбекстанда 100 шақты ғана киік қалды. Бұл жергілікті экологтарды алаңдатып отыр. Олардың айтуынша, осыдан 20-25 жыл бұрын ақбөкендердің көптігінен жер қайысатын. Өйткені қазақ даласын жайлаған мыңдап, миллиондап саналатын киік баласы жазда Сарырқаны жайлау етсе, қыстауы Өзбекстан, Қарақалпақстанды паналайтын. Енді жылы жақта киік қалмады. Оған себеп не?
Әлемдегі киіктің 99% қашаннан қазақ жерін мекендейді. Киелі жануарлар кең байтақ даланың еркесі. Қазір тіпті адамнан үрікпейді. Ауыл ішіне емін еркін кіріп, азық іздейтін болған. Кеңес үкіметі тұсында, ақбөкендердің бір бөлігі күн суыта Өзбекстан аумағына өтіп жүрген. Бірақ шекара бекітілгеннен соң көш тоқтаған. Экологтар осылай дейді. Александр Казаков, Өзбекстан экология және қоршаған орта министрлігі сыртқы саясат бөлімінің бас маманы:
-Шекара темір сыммен тартылды. Теміржол салынды. Содан кейін киіктердің көшіп жүру миграциясы бұзылды. Қазір бізде ақбөкендерге арналған қорық бар. Аумағы 1 млн гектар жерді алып жатыр. Алайда киелі жануарлардың саны 100-дің ар жақ бер жағында. Ал Қазақстанда 2 млн асты.
Өсімдіктің 33 түрімен қоректенетін, күніне 40 шақырым өріс жасайтын киіктердің табиғат болжау қасиеті де бар. Қалың қар жауар, аяз қатты болатын жылдары ақбөкендер Арқадан Бетпақдала, Арал, Қарақұмға дейін барып қыстайды. Бұл киіктің ежелгі жолы. Өзбекстан экологтары енді киік санын көбейту үшін Қазақстанның тәжірибесіне сүйенбек.
Халиолла Шерімбетов, Өзбекстан экология және қоршаған орта министрлігінің басқарма басшысы:
-Киіктер тез көбейеді. Егер бар жағдайды жасасақ, популяциясын қалпына келтіре аламыз. Бірақ үстірт ақбөкендері онсызда көп емес. 5 түрінің ішінде ең азы саналады. Осы тұста Қазақстанмен бірлесе жұмыс істеуіміз керек. Бізде 2010 жасалған киіктерді қорғау жөніндегі мемлекетаралық келісім бар. Соның талаптарын орындауды жеделдетпек ниеттеміз.
Қазақстан - киік популяциясын жойылып кетуден сақтап, қайта қалпына келтірген бірден бір мемлекет. Халықаралық табиғатты қорғау ұйымдары киікке жасалған қамқорлықты жоғары бағалайды. Алайда қазіргі ақбөкендердің көптігі жергілікті шаруалардың кәсібіне кедергі келтірген. Егіс алқаптарына түсіп, жайылымдарды таптап кетеді. Қазір бұл мәселе күн тәртібінде тұр.
